Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen bileğildir. Tüze, sosyete ortamında insanların fiilen elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Türe kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini bulmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, muhakkak harbi kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanların tasarruf ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte hukuk, beşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna hileınmasıdır. Tüze, insanlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan reylerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini bulmak maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, doğru ve seçimın kâffesidür. Henüz münteşir bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş içtimai evetşlakin düzenidir. Tüze Söz Manaı Tüze kelimesi Arapça “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “doğru” kelimesinin çoğcelil “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na göre hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Beceri Manaı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir tanılamam örgülamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belli başlı bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi ortamında anayasa olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri süje vadi kısmına Özel Tüze, eşhas ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun başlangıçlıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet aracılığıyla güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Tüze kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun paha kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle model nitelikteki tüm durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze vadiında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve tıngır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kabilinden muaddel hukuk dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal reyleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgın amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete ortamında yaşayan insanların, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından meydana gelen gereksinimlerinı zıtlamaya çhileışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni yaşamın anayasa gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun saf örgüsına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına yaraşır cereyan etmek zorundadır. Tüze önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile vabestedır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile belli başlı bir düzenleme şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında zatî bir özelliği deyimler. şahsiyet her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni görmek uğrunda kesiksiz ve bileğmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu tasarruf ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk vadiında hukuki paha olarak nutuk konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Cemiyet mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideermiş kurallar tümü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve içmek durumunda bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; gerek mevcut düzeni vikaye etmek, gerekse onu bileğmeslektirmeyi meşrulaştırmak midein her vakit adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta zıtmıza müesses hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim hukuk valörında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine yaraşır olup olmadığı açısından bir paha ve yorum ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve aksi zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene ortamında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşlakin uyacak, hem bile bu içtimai yaşamın amerikan barış ortamında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.
